دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.بیوتات و ابزارآلات رایج و کاربرد هر کدام در دیزباد قدیم
«دیزباد وطن ماست»- بیوتات و ابزارآلات رایج و کاربرد هر کدام در دیزباد قدیم عنوان مطلبی که در بخش اول آن پیشتر در دیزباد وطن ماست منتشر شد.
به گزارش دیزباد وطن ماست، هادی میرشاهی در تاریخ شنبه 18 /8/1398 در بخش دوم این متن را با هم از نظر می گذرانیم.
-دستشویی که بنام مُستراح واصطلاح قدیمی "چامُکُ " ویا "چاه موال" وخیلی قدیمی تر "زُلوری" میگفتند که درکنارِطویله ساخته می شدوانباریِ فاضلاب هم بصورت روبازودرگوشه طویله قرارداشت . .درآن روزگار کوچه ها مرتبأ جارو میشد ، ضمن نظافتِ کوچه ها ،خاکروبهِ حاصله به انبار فاضلاب ها منتقل میشد تا ضمن قوام گرفتنِ فاضلاب، قابل انتقال به مزارع وباعات باشد. فرنگی ها مستراح را(Toilette) توالت می گویند .
ـ دستگاه فرت بافی (تهیه پارچه های دستی که توسّط خانم خانه در ایاّم بیکاری انجام می شده است)
پارچه بافی دردیزباددارای یک مراحل اولیّه بود
ـ دِگلُه(Deglo) - یکنوع دستگاه ریسندگی بوده و توسط مردِ خانه در شبهای زمستان درمنزل وایّام روز در محلی که گرمای خورشید ارزشی داشته و جلو منازلی که آفتاب رو وپشت به باد بودند مورد استفاده قرار می گرفته است.
-چرخِ ریسندگی -یکنوع دستگاه دوّاروبزرگ که توسّط خانم خانه نخ تهیّه می شد .
ـ نَخری (Nkhari)-نخ های تولید شده توسطِ چرخ ودگلهُ را آهار می دادند.(جوشاندن نخ در آبی که گندم و یا نخود در آن ریخته شده تا بپزد و نخ را آهار دهد.)
ـ فرَت(Frat) دواندن - موقعی صورت می گرفت که نخ ها را در طول مثلاً ده مترویابیشتربطور موازی ومتقاطع کنار هم قرار می دادند که این نخ در فرت بافی جزو تار بحساب می آمد . این کار دریک راهروی هموار وطولانی رویِ بدنهِ دیوار صورت میگرفت .
ـ دستگاه فرت بافی: نخی که در فرت بافی که روی کارگاهِ فرت (کَرگاه) تثبیت شده بود جزو "تار" بحساب می آمد و نخ دیگر که درلابلای تار با مَکُوومَشُره حرکت میکرد " پود"آنرا تشکیل می دادو وباین ترتیب پارچه بافته می شد.
دُسداس(Dosdas) –دوسنگ ِگردتقربأ بقطر70سانتی متر روی هم قرارمیگرفتند بطوریکه ی بدنه داخلی هر دو مضرّس وباچوبی دروسط که محوریّت دوسنگ را عهده دار بود0 سنگ زیرین دسداس باچوب محور ثابت وسنگ رویی متحرّک بود. درسنگ رویی یک چوب دیگر بصورت فیکس جاسازی شده بود که باگرفتن آن ، چرخش ِسنگ رویی را فراهم می ساخت.
دراطراف چوب وسطِ سنگِ بالایی، غلاّت نیم پخته شده ویانمک را ریخته وبا چرخاندن سنگ بالایی موجب بلغورشدن اقلام مورد نظر گردیده وازکناره ها به بیرون ریخته می شد . این عملیّات کارسنگِ آسیارا راکرده بااین تفاوت که سنگِ آسیا باآب وبادویابرق می چرخیدوصرفأ آرد تولیدمی شد ولی دردسداس سنگ رویی بادست چرخانده می شدومحصولِ حاصله بلغور بودوبروایتی گاهی بصورت آرد در می آمد.
(درفرهنگ معین برغول هم آمده یعنی هرچیزدرهم شکسته ودرهم کوفته راگویند) .
-هزارپِشه- (Hezar pesha): صندوقچه هایی که معمولأ روی بدنه آن منبّت کاری وزیورآلات وعتیقه جات در آن نگهداری می شد
-نِدُ(Nedo) - اصطلاحی بودکه به صندوق نان اطلاق میشد.
ـ نردبان چوبی - طبقات را بهم مرتبط می کرد.
دیزباد در گستره دریایی از شاعرانگی و یک باور تاریخی
«دیزباد وطن ماست»- دیزباد در گستره دریایی از شاعرانگی و یک باور تاریخی عنوان متنی است که یکی از دیزباد دوستان در تاریخ شنبه 27/7/1398 آن را نگاشته است. با هم این متن زیبا را از نظر می گذرانیم.
مناظر بدیع و زیبای دیزباد، باغات سبز و خرّم، جویبارهای پوشیده از سایهِ درختان، کوچه‌باغ‌های پر پیچ‌وخم و بالاخره کوه‌های سر به فلک کشیده و طراوت خیزش، آب‌وهوایی را برای شهروندانش به ارمغان آورده است که آدم را متحوّل و دگرگون می‌سازد، آن‌چنان تحوّلی که از دستِ هیچ روانکاو و روان‌شناسی در ده‌ها جلسه روانکاوی ساخته نیست.
جلوه‌های زیبای طبیعت در دیزباد کم نیستند، آسمان آن برعکس آسمان شهرها پرستاره، آسمانی نیلگون و مهتابش آن‌قدر شفاف و زیباست که گویی رصدخانه خواجه‌نصیر طوسی در مراغه را در گرو گرفته است به‌طوری‌که هر نوع کتابت و شاعرانگی را در این نور امکان‌پذیر می‌سازد. برای عاشقان مجازی (مصداق "شعر کوچه" از فریدون مشیری)
در این زیبائی‌های طبیعت قداستی به چشم می‌خورد که طنین مناجات و قصیده خوانی سالکان را از گذشته دور تجلی می‌بخشد.
اگر فریدالدّین عطّارشاعروعارفِ قرنِ ششم که عمر خود را به‌رسم سالکان طریقت با سوز و شوق و عشق سپری نمود و با الهام از بهار مجازی، بهار حقیقی را برای انسان متجلّی ساخت، اگر زیبائی‌های صوری طبیعت به کشف زیبائی‌های درون او انجامید و در نهایت هفت شهر عشق را به‌پای شوق، یک گام نهاد و سالکان را در خمِ یک کوچه سرگردان گذاشت.
اگر خیّام فیلسوف، منجِّم، ریاضی‌دان، شاعر و رِند خراباتِ عشق، در دامن این طبیعت طرب عشق را در زندگیِ انسان در آمیخت.
اگر کمال‌الملک (منسوب به ابوذر غفّاری) خالقِ پرده‌های هزار نقش، طبیعت را به تصویر کشد.
همه‌وهمه از همسایگان دیواربه‌دیوار دیزباد و آبشخور این مرزوبوم می‌باشند، با این باور که قدرت و توانایی و انگیزش آنان بی‌تأثیر از این محیط نمی‌تواند باشد. پس به‌گزاف نگفته باشم که می‌توان زیبائی‌های درون را از زیبائی‌های طبیعتِ دیزباد الهام گرفت همان‌طور که بلبلان نغمه‌ساز کرده و شعر معروف شیخ بهایی را مصداق می‌دهند.
هرکس بزبانی صفت و وصفِ تو گوید
بلبل به غزلخوانی و قمری بترانه
حاجی راهیِ کعبه و من طالبِ دیدار
او خانه همی جوید و من صاحب‌خانه
مقصودِ من از کعبه و بتخانه تویی تو
مقصـود تویی کعبـه و بتــخانه بهـانه
تابه‌حال دیده نشده بلبلی بر پهن‌دشت کویری نغمه‌سرایی کند همان‌طوری که ساخت هر مصنوعی در محیطِ کارگاهی توسط صانع انجام می‌شود برای تزکیه روح و اعتلای نفس نیز یکی از پارامترهای مهم محیط است، محیط مساجد، کلیساها و سایر عبادتگاه‌ها.
این بدان معنی نیست که قانون کلی باشد ولی واقعیت دارد. برای بیداری و آگاه شدن، پارامترهای دیگری مطرح می‌باشد که در سرفصل همه آنها علم و عقل و عمل است که با به‌کارگیری آنها می‌توان به حقایقی رسید و درنهایت به عظمتِ خِلقتِ پروردگار پی برد. پس از کشف حقایق، این باور به وجود می‌آید که شوقِ پرواز به‌سوی معبود، در سیطره فکری هر انسان می‌باشد.
تمثیلی حکایت دارد که:
تعدادی جوجهِ مرغ و یک جوجهِ عقاب در داخل حیاطی زندگی می‌کردند. پیر و مرشدی که این پرندگان را سرپرستی میکرد به جوجه عقاب گفت: تو که مشغول دانه خوردن و جست‌وخیز هستی یک استعداد ذاتی و خدادادی دیگر در تو وجود دارد که در بقیه جوجه‌ها نیست. آن استعدادِ پرواز است که تو می‌توانی به اوج آسمان پرواز کنی و از بلندی‌ها، زمین و آدم‌هایش را مشاهده نمایی. پرواز کن نترس تو می‌توانی، در تو استعداد بالقوه‌ای وجود دارد که در بقیه جوجه‌ها نیست، می‌توانی این استعداد نهفته را در پهن‌دشت شوق به فعل درآوری. باور تو یاور توست، می‌توانی در دل آسمان ثابت و بی‌حرکت بمانی و شکارت را در روی زمین نشانه بگیری، پس پرواز کن، نترس پرواز کن، می‌توانی پرواز کنی.
در جوجه عقاب شوقِ پریدن به وجود آمد و با چند بال‌وپر زدنِ مختصر، رویِ دیوار حیاط قرار گرفت، اینجا بر علمش یقین شد که با این مختصر تلاش، موفّق گردیده تا کوچه‌ها و حیاط‌های اطراف را ببیند و در حوزه چشم‌اندازش قرار گیرد.
پرواز ازروی بام، منطقه وسیع‌تری در چشم‌اندازش قرار گرفت. هر چه تلاش کرد بر علمش یقین تر شد و باور این استعداد خدادادی در او شکل گرفت. این داستان زندگی یک انسان است که با علم و عقل و عمل می‌تواند پرواز کند همان‌طوری که نوآموزانِ مدرسهِ ِدیزباد شوقِ پرواز را باورکردند و یاد گرفتند.
هم‌اکنون خورشیدِ فرهیختگانِ این مدرسهِ درپهندشتِ گیتی هیچوقت غروب ندارد
گل گاوزبان Borage؛ چایی در کوهستان دیزباد
«دیزباد وطن ماست»- گل گاوزبان Borage یکی از گیاهان دارویی است که در کوهستان دیزباد بالای نیشابور یافت می شود.
به گزارش دیزباد وطن ماست، نام علمی Borage Offcinalis می باشد و در حال حاضر می توانید آن را در گوشه کنار دیزباد یافت کنید.
کلیات گیاه‌شناسی:
- گیاهی است علفی که ارتفاع آن تا 60 سانتی‌متر می‌رسد. ساقه آن شیاردار و خاردار می‌باشد. برگ‌های این گیاه ساده و پوشیده از تارهای خشن است، گل‌های آن به رنگ آبی و سفید، بنفش است.
ترکیبات شیمیایی:
گل گاوزبان و برگ‌های آن دارای لعاب فراوان بوده و دارای پتاسیم، کلسیم، منیزیم، اسید فسفریک می‌باشد.
خواص دارویی:
- حواس پنج‌گانه را تقویت می‌نماید.
- شکم را نرم و کیسه صفرا را باز می‌کند.
- سینه را نرم، و در التیام گلودرد مؤثر است.
ـ جوشانده آن با عسل جهت تنگی نفس تجویزمی شود.
ـ گل گاوزبان و برگ‌های آن تصفیه‌کننده خون است.
ـ آرام‌کننده اعصاب می‌باشد.
ـ سرماخوردگی را تا حدی برطرف می‌کند.
ـ برای ازبین‌بردن سرفه از دم‌کرده گل گاوزبان استفاده کنید.
ـدر رفع دربی اختیاری ادرار مفید می‌باشد.
ـ برای درمان برونشیت مؤثر است.
شاتره یا شاه تره Fumariaceas دیزبادی
«دیزباد وطن ماست»- یکی دیگر از داشته های سرزمین دیزباد گیاه شاتره یا شاه تره Fumariaceas است.
به گزارش دیزباد وطن ماست این گیاه با نام علمی: Fumara offcinalis در کوهستان دیزباد یافت می شود و در این نوشتار به کلیات و ترکیبات آن می پردازیم.
کلیات گیاه‌شناسی:
گیاهی است علفی به ارتفاع 80 سانتی‌متر که در مزارع و باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی به حالت خودرو می‌روید. شاخه‌های ظریف فراوان و برگ‌هایی با تقسیمات بسیار زیاد، باریک و کوچک دارد. گل‌های شاه تره کوچک و به رنگ سفید یا سفید مایل به گلی است که به‌صورت مجتمع و گل‌آذین خوشه قرار گرفته‌اند.
میوه‌های آن کوچک و کروی هستند قسمت مورداستفاده شاتره تمام قسمت‌های هوایی آن می‌باشد.
ترکیبات شیمیایی:
قسمت‌های هوایی گیاه حاوی حدود 1% الکالوئید از مشتقات بنز بر ایزوکینولین هستند خواص دارویی:
ـ به‌صورت دم‌کرده، برای درمان اگزما و بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود.
ـ در بیماری‌های کبدی و صفراوی مؤثر است.
ـ آلکالوئید پروتوپین موجود در شاتره در مواردی باعث کاهش صفرا می‌گردد.
به هم ده دیاران عزیز توصیه می‌شود برای تنظیم دوزاژ (میزان مصرف) و نحوه مصرف هر گیاه طبّی بهتر است تحت‌نظر پزشک طبِ سنّتی استفاده شود.
چای کوهی، St. johns Wort نام علمی Hypericum Perfratum ، گیاهی دیزبادی
«دیزباد وطن ماست»- چای کوهی، St. johns Wort با نام علمی Hypericum Perfratum شناسایی می شود.
این چای یکی از گیاهان دارویی است که در دیزباد به میزان قابل توجهی وجود دارد و توسط یگان حفاظت از آن محافظت می شود.
کلیات گیاه‌شناسی:
چای کوهی به مقدار زیاد در دامنه کوه‌ها می‌روید. این گل‌ها کمی معطر و دارای بوی مخصوص می‌باشد.
ترکیبات شیمیایی: مهم‌ترین ماده شیمیایی هایپرین Hyperin و ماده قرمزی بنام هایپریسینHypericin و دارای اسید نیکوتینیک نیز می‌باشد
خواص دارویی:
ـ ضد درد خوبی بشمار می‌رود.
ـ برای کم‌خونی مفید است.
ـ درمان بی‌خوابی می‌باشد.
ـ در درمان سرماخوردگی مؤثر خواهد بود.