دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.استحکام بناها و ساختمان های دیزباد قدیم
«دیزباد وطن ماست»- هادی میرشاهی در یادداشتی به مسکن دیزباد قدیم پرداخته است.
به گزارش دیزباد وطن ماست، وی ساختمان های قدیم دیزباد را نمادی ازاستحکام درمقابل زلزله باریشنر بالا وهرگونه رانش زمین می داند.
ویژگیهای کیفی درساخت وساز ِمسکن هایِ قدیم دیزباد:
درساخت بناهایِ مسکونیِ دیزباد، بافتهای قدیمیِ آن بی نظیراست.
بعبارت دیگرآنچه بدیزباد بعنوان مجموعه ای دارای بافت کالبدی ومعماریِ ویژه، اعتبارمیبخشد,بیشتربناهای مسکونی قدیمی ِآن می باشد.
البته بایستی توجّه داشت که بناهای مسکونی بصورت منفرد ویژگی خاصّی ندارند .ولی مجموعه آنهابصورت همسایه محوری واشتراک دردالانهای مسقّف ارزش ونتیجه خوبی را بهمراه داشته است .
این بناهابدلیل تبعیّت ازقواعدمشترک ویژگیهایِ باارزشی راخلق کرده اند که موردبحث قرارمیگیرد . شاخص ترین عنصرمعماریِ واحدهایِ مسکونی "ایوان" (ivan) است که دراصطلاح محلّی "پِش ایَوُ"(pesh eivo) ودرنوع مصالح چوبی ,پِشمَعجَر(pesh maejar)گفته میشود .این فضابدلیل ویژگی خاص خود ، عنصربرجسته معماری در دیزباد می باشد
ویژگیهای معماریِ ایوان ها، بیرون زدگی آنهاازسطح نمای ساختمان می باشد، ستونها ودستکها نگهدارنده کفِ ایوان، ستونهای نگهدارنده آن، تیرها و دستکها ازچوب می باشد. که چهره زیبایی بساختمان می دهد.
اکثرِایوانهابه درّه وباغات پیرامون مشرف می باشد .
مصالحِ بومی مورداستفاده درساختمان سازی دیزباد عبارتند ازسنگ،خشتِ خام، چوب ، خاک، بوتّه کوهی درمنه(drmna)یاتریخ(trikh) که ازویژگیهای ساختمان سازِی در دیزبادمی باشد.
دیوارچینی و مصالح ساختمان باین قراراست
1-زمین رامسطّح کرده تا برای پی ریزی ساختمان آماده گردد.
3-زیرپایهِ دیوارها چوب کش انداخته میشودبدین ترتیب که چوبهاحداقل سه عددموازی به هم کلاف شده و بامیخِ چوبی هرکدام درمحلِ خودثابت می گردند. بطوریکه چوبکش تمام دیوارها یِ چهار طرف ساختمان بهم متّصل و بصورت یکپارچه وتثبیت می شوند.
3-دیوارچینی روی چوبکش ها ازنوع سنگ وگِل باپهنای40-50 سانت آغازمیگردد . وسطِ دیوار هاصرفأ قلوه سنگ (چال)ریخته می شود.
4- دیوارچینی تاسردرِ دربِ ورودی وپنجره هاادامه پیداخواهدنمود .
5-مجددّاً چوب کشی روی درب وپنجره هاتکرارمی شود.
6- حدودیکمتردیگردیوارچینی ، پس از چوب کش دوّم ادامه پیدامی کند.
7- چوب کش برای بارسوّم تکرار می شود تا زمینه انداختنِ چوبهای سقف رادر یک سطح ترازرا فراهم نماید.
8-چوبها یِ سقف که قطرآن بالای سی سانتی مترمی باشند بفاصلهِ حدودپنجاه سانتی متر انداخته می شود.
9-پروازهای چوبی بطول70 سانتی متر وعرض3-5 سانتی متر وضخامت دوسانتی متر که دراصطلاح محلّی به آن "پرواز "(parvaz)میگویندکه در روی چوبها بافاصله کم چیدمان می شود.
10-روی پروازهابوته چیده می شود.بوته هابنام درمنه یاتریخ معروف است .
11-مرحله آخرگِل اندودوشیب بندی بام صورت می گیرد.
12-برخی ازافرادبجای پروازازتخته استفاده کرده که آنراتنوکه (tnuka) می گفتند.
این نوع ساخت وسازازنظرزلزله وریزش مصالح ساختمانی بسیارایمن میباشد بطوریکه اگر زلزله شدیدی حادث شود آسیب پذیری درحداقّل خودخواهدبود.
دلایل فنّی آن عبارتنداز :
1-دیوارها عریض دارای سنگهای مضرّس ونامتقارن که بدون لغزندگی وخیزش میباشد ووسط دیوارها همگی قلوه سنگ می باشد .
2-درساختمان هیچ گونه مصالح مسطّحی که موجب لغزش شود بکارنرفته است .
3-درزلزله معمولاً مصالح سقف ریزش میکند که درسقف جزپرواز ازنوعِ چوب،گِل وبوته ، مصالح دیگری وجودنداشته، ودر زمانِ وقوع زلزله، ریزشِ خاک هیچگونه ضربه مغزی وشکستگی را بهمراه نخواهد داشت .
4-درطبقات فوقانی معمولاً دیوارهاباآجرخام چیده شده است که لغزندگی آجرسفال وپخته راندارد که قابل خیزش وسقوط باشد. متأسفانه این نوع بافت ساختمانی دردیزباد درحال انقراض می باشد.
بافت با ارزش دیزباد چیست و چرا و چگونه دیزباد بافت با ارزش شد؟
«دیزباد وطن ماست»- مهندس محمود کردی در پاسخ به این سوالات نوشت: نیاکان ما بهترین موقعیت جغرافیایی را برای جانمایی محل روستا برگزیده اند. روستا در شیب جنوبی تپه ها قرار دارد و غالب منازل رو به قبله ساخته شده اند که این شرایط، موجب شده است که منازل در تابستان سرد و در زمستان آفتاب گیر باشند.
و اما علاوه بر موقعیت جغرافیائی و شرایط آب و هوایی، عوامل انسانی بسیاری وجود دارد که موجب شده اند، دیزباد تنها روستای بافت با ارزش شهرستان نیشابور و یکی از شش روستای بافت با ارزش استان خراسان انتخاب شود که برخی از آنها به شرح زیر می باشند:
۱- پشت بام همسایه حیاط منزل دیگری است(تکیه گه هر کسی منزلگه همسایه است)
۲- اغلب منازل از خشت خام و چوب ساخته شده اند.
۳- بسیاری از منازل دارای ایوان (پیش معجر) هستند.
۴- در چند نقطه دیزباد هنوز راهروهای سرپوشیده (دالان) دیده می شود.
۵- منازلی وجود دارند که به شکل زیبائی ، تماما از سنگ های ریز ساخته شده اند.
۶- هنوز در برخی منازل نورگیرهای ضربدری ساخته شده از خشت خام دیده می شود.
۷- راه پله های زیبا نیز در برخی منازل باقی مانده اند و ...
مهمترین پارامتر در انتخاب بافت با ارزش هر روستائی در کشور، وجود آثار تاریخی است و در دیزباد اینچنین چیزی وجود ندارد، لذا بعد از چند سال پیگیری مجدانه، آخرالامر، بافت مسکونی دیزباد با ارزش شناخته شد.
شاید برای برخی از هم ده دیاران این پرسش مطرح گردد که بافت با ارزش چه فایده ای برای دیزباد دارد؟
۱- بافت با ارزش موجب استمرار فرهنگ ساختمان سازی منازل به صورت قدیمی و همچنین حفظ فرهنگ معماری روستا می گردد.
۲-اعتبار دولتی پایدار و چند ساله برای حفظ، ترمیم و مستحکم سازی بافت سنتی روستا، اختصاص می یابد و با تعویض شوراها ودهیارها اعتبار ذیربط همچنان برقرار خواهد ماند.
۳- ارزش های فرهنگی، کشاورزی و..........، به صورت نماد در اماکن مخصوص ساخته می شود.
۴- کف کوچه های اصلی وچشم انداز کوچه های فرعی سنگ فرش ونمای منازل کاه گل ویا بن ملات (ملات سیمان به شکل کاه گل)خواهد شد و.......
گفتنی است ، دولت وقتی اعتبار برای پروژه های موصوف اختصاص می دهد که مردم مصوبه شورا و همچنین دستورالعمل های بخشداری و بنیاد مسکن رادر موارد ذیل دقیقا رعایت نموده و همکاری لازم را معمول دارند:
۱- در ساخت و سازهای جدید و یا ترمیم منازل هیچ کس حق ندارد پنجره همسایه را کور نماید.
۲- پشت بام ها را فقط ایزوگام کرده و از شیروانی کردن جدا پرهیز نمایند.
۳- برای نمای منازل از کاه گل و یا بن ملات استفاده شود.
۴- در ساخت و سازهای جدید اخذ پروانه ساختمان ضروری است.
به امید ساختن روستایی زیبا و توسعه یافته
بازسازی سه چشمه قدیمی در دیزباد
«دیزباد وطن ماست»- سه چشمه قدیمی دیزباد با اسامی: چشمه دروازه، چشمه کمبول (چشمه مدرسه) و چشمه اقلیما به سبک سنتی باز سازی می شوند.
به گزارش دیزباد وطن ماست به نقل از روابط عمومی شورای اسلامی دیزباد، به منظور حفظ بافت با ارزش دیزباد عملیات اجرائی چشمه دروازه از خردادماه سال جاری شروع شده و پیش بینی می شود تا پائیز مورد بهره برداری قرار گیرد.
گفتنی است چشمه دروازه یک از قدیمی ترین چشمه های دیزباد می باشد که در میانه ده بالا قرار دارد و از قدیم الایام مورد استفاده مردم بوده است.
متاسفانه چند سالی است که به صورت متروکه در آمده و آب آن نیز پنهان شده است.
