دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.
دیزباد وطن ماست
سایت رسمی روستای دیزباد علیا (بالا) از توابع شهرستان نیشابور در استان خراسان رضوی ایران.وجه تسمیه دیزباد از نگاه زنده یاد عالیجاه ابراهیم میرشاهی (بخش اول)
«دیزباد وطن ماست»- در این ویدئو زنده یادعالیجاه ابراهیم میرشاهی به تمدن دیزباد قبل از اسلام و بعد از اسلام می پردازد و وجه تسمیه آن را بررسی می کند.
وجه تسیمه نام دیزباد
«دیزباد وطن ماست»- یکی از مسائل مهم در ادبیات دیزباد وجه تسمیه نام دیزباد است. گمانه زنی های زیادی در این باب انجام شده و عالیجاه ابراهیم فقید نیز در مورد این مساله بسیار کار کردند. اما در این نوشتار می خواهیم به شکل دیگری در کوتاه بیان به وجه تسمیه دیزباد بپردازم.
با توجه به شواهدی از جمله انبار سلاح فلزی (سلاح به صورت نیمه ساخته مانند شمشیر, قمه...) کشف شده در مقابل قلعه پیشتختگاه و خرده سفالهای شکسته موجود در اطراف قلعه که قدمت آن به قبل از اسلام برمی گردد.
همچنین وجود گورستانهایی که مردگان را به سبک زردشتیان دفن کرده اند می توان به این نتیجه رسید که تاریخ دیزباد به عصر ساسانی برمی گردد ,
دژ در زبان پهلوی به معنی قلعه و پاد به معنی جایگاه نظامیان یا همان پادگان میباشد, معادل کلمه پادگان در گذشته کلمه دژپاد میباشد و در عصر ساسانی دژپادهای زیادی وظیفه رصد و نگهبانی گذرگاهها را داشتند دزباد معرب کلمه دژپاد می باشد که بعد اسلام بر آن نهاده شد و به مرور تبدیل به دیزباد شد.
نام دیزباد برگرفته از کهنترین قلعه مشرف به ده یا همان پیشتختگاه می باشد.
واژه دیزباد در سایت فارسی ویکی
«دیزباد وطن ماست»- در مقابل واژه دیزباد در سایت فارسی ویکی سه تعریف آمده است که در این نوشتار و مصور به این سه تعریف می پردازیم.
دیزبادنویسه گردانی: DYZBAD
دیزباد. (اِخ ) نام محلی کنار راه نیشابور و مشهد میان قلعه وزیر و شورابی در 852200 گزی تهران . (یادداشت مؤلف ).
این قسمت شامل تعریف خود واژه نامه است که در آن اجازه ویرایش برای هیچ گروهی وجود ندارد:
دیزباد
دیزباد. (اِخ )دهی است از دهستان پائین خواف بخش شهرستان تربت حیدریه با 32 تن سکنه . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 9).
در ادامه قسمتی قرار گرفته که اجازه ویرایش برای همه اعضا وجود دارد:
دیزباد
نام روستایی در 70 کیلومتری آزادراه مشهد به نیشابور- آب و هوای کوهستانی بسیار مطبوع و منظره های بسیار زیبا و بدیع طبیعت باعث جذب اهالی و وابستگان به ا...
اجازه ویرایش برای هیچ گروهی وجود ندارد دیزباد بالا
دیزباد بالا. (اِخ ) دهی است از دهستان زبرخان بخش قدمگاه شهرستان نیشابوربا 1178 تن سکنه . (از فرهنگ جغرافیائی ایران ج 7).
دیزباد باسوادترین روستای ایران از نگاه درناتریپ
«دیزباد وطن ماست»- سایت درناتریپ در مطلبی با عنوان «دیزباد | باسوادترین روستای ایران (ماسوله نیشابور)» به بیان ویژگی های دیزباد پرداخت.
به گزارش دیزباد وطن ماست، این مطلب که در بخش «روستا های گردشگری خراسان رضوی» این سایت توسط جواد خرم آبادی نوشته شده به شکلی زیبا دیزباد را توصیف می کند.
روستای دیزباد از روستاهای پلکانی ایران است که در نزدیکی شهرستان نیشابور قرار دارد و پس از ماسوله گیلان، زیباترین روستای پلکانی کشور محسوب میشود. همچنین این روستا به باسوادترین روستای ایران مشهور است که در این پست قصد داریم شما را با آن آشنا سازیم. با درناتریپ همراه باشید.
دیزبادآشنایی با موقعیت و آب و هوای دیزباد
بر روی رشته کوه های بینالوود و در کیلومتر ۸۰ جاده نیشابور به مشهد، روستایی با طبیعت زیبا، معماری پلکانی و چشمه سارهای مختلف قرار گرفته است و جلوه ای بینظیری دارد.
با رفتن به این روستا، آب و هوای خنک آن شما را تحت تاثیر خود قرار میدهد؛ بطوریکه در فصل تابستان هم هوا در این منطقه نسبتا سرد است. به دلیل وزش باد در طول سال، در نزدیکی این روستا توربین های بادی نصب کرده اند که در تولید برق بسیار نقش دارد.
احتمال میرود نام این روستا برگرفته از شرایط آب و هوایی آن و وزش باد میباشد که به دیزباد معروف گشته است.
تاریخچه و اطلاعات بیشتر
بر اساس شواهد گفته میشود که قدمت آن به سال ۹۵ هجری شمسی بازمیگردد. این روستا در گذشته به نام های قصرالریح و چهل اشکوب خوانده می شده و در طول زمان نام آن تغییر پیدا کرده است.
از تحولات فرهنگی این روستا میتوان به تاسیس مدرسه ناصرخسرو در سال ۱۳۱۲ اشاره کرد و همچنین از دیگر تحولات آن میتوان به ثبت شدن نام این روستا در فهرست یونسکو در سال ۱۳۴۸ به دلیل صد در صد با سواد بودن مردم آن اشاره داشت.
این روستا دارای فارغ التحصیلان زیادی در دانشگاه ها است که در فصول گرم به روستا باز می گردند. اکثریت مردم دیزباد در شهرستان مشهد و نیشابور ساکن بوده و اغلب آنها در فصل بهار و تابستان برای انجام امور مربوط به باغداری در دیزباد بسر می‌برند.
باغداری به روش‌های نوین شغل دوم اکثریت مردم دیزباد بالا میباشد، لیکن از منظر علاقه به زادگاه و موطن اکثریت مردم به اینکار به عنوان شغل نمی‌نگرند و آن را بهانه‌ای برای رفتن به دیزباد تلقی می‌نمایند. مردم دیزباد با گویشی خاص خود که بسیار شبیه گویش مردم نیشابور است صحبت می‌کنند.
این روستا دارای خاک بسیار حاصلخیز و آبی بسیار گوارا و غنی از املاح مفید و بسیار خنک بوده که این موارد در کنار باغداری بسیار علمی و اصولی که زاییده سواد همه اهالی روستا میباشد باعث بازده کمّی و کیفی باغ‌ها شده و محصولات کاملا ارگانیک درجه یک را به وجود می‌آورد، بطوریکه بعضی محصولات آن در جهان در زمره بهترین‌ها در شاخه محصولات باغی ارگانیک میباشد.
محصولات کشاورزی دیزباد شامل گیلاس، آلو، سیب، آلبالو، گردو، بادام، زردآلو، هلو، گلابی، توت و … بوده که بیشترین محصولات آن گیلاس، آلو، سیب، گردو و آلبالو میباشد.
مشاهیر روستای دیزباد
از مشاهیر این روستا میتوان به امامقلی خاکی خراسانی از شاعران فارسی زبان در سده ۱۱ هجری قمری و محمد فدایی خراسانی از شاعران و نویسندگان فارسی‌زبان در سده ۱۲ هجری قمری اشاره داشت.
مناسبت ها
۱. مراسم چیله
این رسم در دیزباد و برخی از روستاهای نیشابور در شب آخر بهمن ماه به پاسداشت نعمت‌های الهی برگزار می‌گردد و شباهت بسیاری به مراسم چهارشنبه سوری باستانی ایرانیان دارد. مراسمی که در سال‌های گذشته بدست فراموشی سپرده شده بود اما در سال ۹۳ با همت شورا و اهالی هر چند با حضور اندک افراد ولی به گرمی برگزار شد.
۲. مراسم نوحصار
اکثریت اهالی دیزباد اعم از ساکنین روستا و شهرها و نیز دیزبادی‌های مقیم خارج از کشور سعی می‌کنند در این مراسم شرکت نمایند.
در گویش محلی نو به دره یو شکلی می‌گویند که قسمت اول مراسم در آن برگزار می‌گردد، حصار نیز قلعه‌ای در دورترین اراضی روستاست که شاهد برگزاری قسمت دوم مراسم میباشد.
در مورد این مراسم دو روایت ذکر شده:
اول اینکه توسط شخصی عارف به نام امامقلی معروف به خاکی خراسانی که از مشاهیر دیزباد میباشد نقل شده و روایتی است از سیر سلوک این عارف.
روایت دوم که بی شباهت به روایت اول نیست بیان می‌کند که این سنت از کتاب منطق الطیر عطار نیشابوری و حدیقه الحقیقه سنایی و چند اثر عرفانی دیگر نشات گرفته و مضمونی از شرح سلوک و معراج عرفا میباشد.
هرچند این مراسم تا حدود زیادی با این دو روایت همخوانی دارد ولی هر دوی آنها سینه به سینه نقل گشته و در مورد صحت آنها نمی‌توان نظری قاطع داد.
در این مراسم که از سحرگاه شروع میشود برگزارکنندگان به صورت گروهی (هر گروه معمولاً از فرزندان و عروس و دامادها و نوه‌های هر بزرگ خاندان تشکیل میشود البته قابل ذکر است به دلیل کثرت ازدواج فامیلی یا داخل روستایی که بشدت بین اهالی در دیزباد رایج میباشد این گروه‌بندی را نمی‌توان به‌طور کاملاً قطعی تصور کرد) تا ظهر در قسمت اول اتراق کرده و پس از آن با عبور از دو وادی در قسمت اول و پنج وادی در قسمت دوم و در مجموع هفت وادی عشق به فنا فی الله می‌رسند.
اقامت در دیزباد
اگر قصد اقامت دارید، میتوانید از اقامتگاه های بومی استفاده کنید. همچنین این روستا برای طبیعت گردان و کوهنوردان انتخاب بسیار مناسبی میباشد.
اقامتگاه دیزباددسترسی به دیزباد
دسترسی به این روستا در جاده نیشابور به مشهد امکان پذیر است و شما با تابلوهای راهنما میتوانید به این روستا دست پیدا کنید.
آدرس: ایران، استان خراسان رضوی، شهرستان نیشابور، روستای دیزباد.
اسامی تاریخی دیزباد و جه تسمیه آنها
«دیزباد وطن ماست»- هادی میرشاهی در مختصری از تاریخ دیزباد می نویسد: درتاریخ فیروزه نوشته فریدون گرایلی ص281 آمده است: راه شاه عباسی (بخاطر رباط هایی که از عهد شاه عباس در مسیر راه بجای مانده است.) راهی بوده است که از طریق نیشابور، قدمگاه، باغشن بطرف رودخانه دیزباد بالا، رباط فخرداود یا فخرالدوله و از آنجا بسوی شهر مشهد ادامه داشته است به گفته سالمندانِ نیشابور و مطلع الشمس این راه در زمان ناصرالدین شاه اعتبار خاصی داشته است.
-فریدون گرایلی 3در ص 551 و 552 تاریخ خود اضافه می نماید: سلسله جبالِ بینالود جلگه نیشابور و مشهد را از یکدیگر جدا می کند. زیباترین محل گردشگری نیشابور و آبادترین محل در شرقی ترین بخشِ نیشابور دیزباد علیاست که میان درّه ای قرار گرفته و نزهت و طراوت چشمگیری دارد. رودخانه آن بطرف جنوب در حرکت است و اراضی دیزباد سفلی را مشروب می کند.( ص 552)
-در مقدمه دیوان خاکی بقلم ایوانف مستشرق والا مقام روسی نام دزباد آمده که به تدریج به نام فعلی به «دیزباد» تغییر یافته است. از حدود سه قرن و نیم قبل کتابت در دیزباد مطرح بوده به طوریکه دیوان خاکی در 1050 هجری قمری برابر با 1008 خورشیدی توّسط امامقلی دزبادی بزیور طبع آراسته شده است.
دیزباد یا دزباد که متون عربی گاه آنرا به قصرالریح ترجمه کرده‌اند، دهی است در بخش قدمگاه نیشابور.
- در کتاب احمدابن یعقوب: البلدان / ترجمه محمّد ابراهیم آیتی، کتاب- تهران ، 1347شمسی ص54 دیزباد را قصرالریح نام برده است. قصرالریح بمعنی کاخ عطرآگین صرفاً باد و نسیم خوش گرفته اند.
-درتاریخ نیشابور/ سیِدعلی مؤیّدثابتی، کتاب- تهران: انجمن ملّی ،1355، ص133 و47 می نویسد: درکتاب "انس المهج و حدائق الفرج آمده: دیزباد یکی از قرأ نیشابوراست که قصرالریح نوشته اند.
-مقدّسی دراحسن التقاسیم ، ص29 دیزباد را قصرالریح (کاخ عطراگین) نام برده که باد و نسیم خوش در آن می وزد.
- عبدالفاخرصاحب سیاق التواریخ می نویسد: حسام منیعی بانیِ ِ مدرسهِ منیعیِ نیشابوردر سرِآبِ رودخانهِ دیزباد رباطی ساخت که آنرا رباطِ بدیعی گویند (تاریخ نیشابور/ سیدعلی مؤیّدثابتی، کتاب-تهران : انتشارات آثار ملّی، 1355 ، ص60 )
-در کتاب حدود العالم من المشرق الی المغرب اشاره ای به قصرالریح نموده که منظور دیزباد می باشد. ص3
خلاصه اینکه قدمت دیزباد در کتاب المنجد چاپ بیروت ص 286 و اقرب الموارد ج 1 ص 249 و فرهنگ خلیلی ص 281 ، مقدسی احسن التقاسیم بزبان عربی، هفته نامه نیشابور دوشنبه بیستم آبانماه 1372 و فرهنگ عمید/ دایرةالمعارف چاپ تهران ، 1337 ص 654 ثبت شده است.
از نظر تاریخی و اسناد بدست آمده قدمت دیزباد حداقل دوره صفوی و کتابت در (1050 هجری قمری) معتبرتر به نظر می رسد زیرا امامقلی خاکی صاحب دیوان از شاه عباس صفوی در سنه 978 هجری قمری سخن به میان می آورد. در قصیده یا غزل 65 و 66 دیوان که توسط ایوانف گلچین آن در بمبئی بچاپ رسیده است:
شاه عادل بود چو ظلّ الله کن دعای شه ِ زمان ، عباس
گروهی معتقد هستندگویش و فرهنگ فارسی دیزباد که از زبان"دَری" مایه می گیرد بسیار کامل است به طوریکه به هیچ لغت و واژه غیر دیزبادی نیاز ندارد تا برای تکمیل جمله عاریت گرفته شود، ضرب المثل های رایج قدیمی که از شهر به دیزباد وارد نشده بلکه از قدیم وجودداشته است.